پۆڵ پۆت سه‌ركرده‌ی دیكتاتۆری كه‌مبۆدیا
پۆڵ پۆت سه‌ركرده‌ی (خه‌میر روژ) واته خه‌میره سوره‌كان و دیكتاتۆری كه‌مبۆدیا ناوی راسته‌قینه‌ی (سالوت سار)ه. پۆڵ پۆت له 19 ئایاری ساڵی 1925 له خێزانێكی جوتیار له گوندێكی سه‌ربه ویلایه‌تی (كامپۆن تۆم )ی كه‌مبۆدیا له دایك بووه. ئه‌و كاته كه‌مبۆدیا له‌ژێر كۆلۆنیالیزمی فه‌ره‌نسادا بوو، هه‌ربۆیه پۆڵپۆتیش له ساڵی 1935 دا بۆ خوێندن رووی له فنۆم پێنی پایته‌خت كرد و له چه‌ند قوتابخانیه‌كی فه‌ره‌نسیدا ده‌یخوێند تا له ساڵی 1945 دا زه‌ماله‌یه‌كی بۆ خوێندن له فه‌ره‌نسا به‌ده‌ست هێنا و روی له پاریس كرد بۆ خوێندن له بواری ئه‌له‌كترۆنیدا. پۆڵ پۆت له پاریس خۆی له سیاسه‌ته‌وه گلاند و سه‌رسام بوو به بیری ماركسی و خوێندنی پشتگوێخست. له ساڵی 1953 دا زه‌ماله‌كه‌ی له‌ده‌ستدا و وه‌ك كۆمۆنیستێك گه‌ڕایه‌وه بۆ كه‌مبۆدیا تا هه‌وڵی رزگاركردنی وڵاته‌كه‌ی بدات له داگیركاری فه‌ره‌نسی و په‌یوه‌ندی كرد به بزوتنه‌وه‌ی كۆمۆنیستیی ژێرزه‌مینیه‌وه. ساڵی دواتر كه‌مبۆدیا سه‌ربه‌خۆی ته‌واوی له فه‌ره‌نسا به‌ده‌ست هێنا , به‌ڵام له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتێكی پاشایه‌تیه‌وه له‌ژێر ده‌ستی شازاده نۆرۆدۆم سیهانۆك حوكم ده‌كرا . له ساڵی 1962 دا پۆڵ پۆت بوو به سه‌رۆكی پارتی كۆمۆنیستی كه‌مبۆدیا و ناچار بوو له چنگی سیهانۆك هه‌ڵبێت به‌ره‌و جه‌نگڵه‌كان. له دارستانه چڕه‌كانی كه‌مبۆدیاشدا پۆڵپۆت بزوتنه‌وه‌یه‌كی به‌رگری چه‌كداری به ناوی (خه‌میر روژ)ه‌وه پێك هێنا واته خه‌میری سور یان كه‌مبۆدیه سوره‌كان و جه‌نگێكی پارتیزانی دژ به حكومه‌ته‌كه‌ی سیهانۆك به‌رپاكرد.
له ساڵی 1970دا شازاده سیهانۆك به كۆده‌تایه‌كی سه‌ربازی به پشتیوانی ئه‌مریكا له سه‌ر حوكم لادرا وه‌ك تۆڵه سه‌ندنه‌وه‌یه‌كیش سیهانۆك چووه پاڵ پۆڵ پۆتی كۆنه دوژمنی بۆ دژایه‌تی كردنی حكومه‌ته سه‌ربازیه‌كه‌ی كه‌مبۆدیا.
پاش ئه‌وه‌ی ئه‌مریكا له‌ماوه‌ی جه‌نگی ڤێتنامدا چه‌ندین جار هێرشی كرده سه‌ر حه‌شارگه‌ی ڤێتنامیه‌كانی باكور له خۆرهه‌ڵاتی كه‌مبۆدیا كه به‌هۆیه‌وه زیاتر له 150 هه‌زار جوتیاری كه‌مبۆدی كوژران و ئه‌مریكا له ساڵی 1975له ڤێتنام كشایه‌وه ، باری ئابوری و سه‌ربازی وڵاته‌كه هه‌ره‌سی هێنا ، جه‌ماوه‌رێتی پۆڵ پۆت زیادی كرد. هێزه‌كانی پۆڵپۆت ناسراو به سوپای خه‌میر روژ كه هه‌موویان له گه‌نج و مێردمنداڵی گونده‌كان پێكهاتبوون به‌ره‌و (فنۆم پێن)ی پایته‌خت كشان و له 17ی نیسانی ساڵی 1975دا به‌ته‌واوی ده‌ستیانگرت به‌سه‌ر پایته‌ختدا.
كاتێك حوكمی كه‌مبۆدیای گرته ده‌ست، پۆڵپۆت كه‌وته جێبه‌جێ كردنی سیاسه‌ته‌كانی بۆ بنیادنانی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی كشتوكاڵی كه زیاتر ئیلهامی له شۆڕشی كه‌لتوری ماوتسی تۆنگه‌وه وه‌رگرتبوو.
پۆڵپۆت سه‌ره‌تا ناوی ولاته‌كه‌ی گۆڕی بۆ كۆماری دیموكراتیی كامپوچی و ساڵی سفری راگه‌یاند كه ده‌بوو كۆمه‌ڵگه پاكبكرێـته‌وه له كه‌لتوری خۆراوایی و ژیانی شار و ئاین و ده‌بوو له پێناوی بنیادنانی شێوازێكی ره‌ها له كۆمۆنیزمی جوتیاریی هه‌موو كاریگه‌ریه‌كی ده‌ره‌كی نه‌هێڵرێت.
له پێناوی جێبه‌جێكردنی ئه‌م سیاسه‌ته‌دا هه‌موو بێگانه‌كان ده‌ركران و باڵیۆزخانه‌كان داخران و هه‌مو جۆره هاوكاریه‌كی ئابوری و ته‌ندروستی ییانی ره‌تكرایه‌وه. به‌كارهێنانی زمانی بیانی قه‌ده‌غه‌كرا. رۆژنامه و ته‌له‌فزیۆنه‌كان داخران و ده‌ست به‌سه‌ر رادیۆ و پاسكیلدا گیرا و نامه و پۆسته و ته‌له‌فۆن خرایه ژێر چاودێریه‌وه. به‌كارهێنانی دراو قه‌ده‌غه‌كرا، هه‌موو بازاڕ و جێگه بازرگانیه‌كان داخران، په‌یڕه‌وكردنی ئاین قه‌ده‌غه‌كرا ،خوێندن راگیرا و چاودێری ته‌ندروستی نه‌ما، مامۆستا و پزیشك و زانا و رۆشنبیره‌كان قات و قڕكران. به‌م شێوه‌یه كه‌مبۆدیا له جیهانی ده‌ره‌وه به‌ته‌واوی دابڕا. پۆڵ پۆت له پێناوی به‌دیهێنانی ئه‌و خه‌ونه‌ی كه وڵاته‌كه بكات به كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی كشتوكاڵی فه‌رمانیدا به چۆڵكردنی شاره‌گه‌وره‌كان و راپێچكردنیا به‌ره‌و گونده‌كان و كێڵگه‌كان به جۆرێك ته‌نیا له شاری (فنۆمپێن)ی پایته‌خت دوو ملیۆن كه‌س له ژێر لوله‌ی تفه‌نگدا به پێ به‌ره‌و ده‌ره‌وه‌ی شار راپێچكران كه ته‌نیا له رێگادا 20 هه‌زاریان به‌هۆی نه‌خۆشی و برسێتی مردن یان به‌هۆی جێبه‌جێنه‌كردنی فه‌رمانی سه‌ربازه‌كانه‌وه گوللله‌باران كران.
به‌ملیۆنه‌ها كه‌مبۆدی، كه راهاتبوون له‌سه‌ر ژیانی شار كران به كۆیله‌ی كاركردن له كێڵگه‌كانی پۆڵپۆتدا كه دواتر به (كێڵگه‌كانی كوشتن) ناوزه‌دكران، هه‌رزوو به‌هۆی كاری قورس و درێژخایه‌ن و برسێتی و نه‌خۆشیه‌وه كه‌وتنه گیاندان. خه‌ڵكه‌كه ده‌بوو له‌ژێر چاودێری سه‌ربازه‌كانی خه‌میر روژدا رۆژانه 18 سه‌عات كاربكه‌ن ته‌نیا بۆ هه‌ریه‌كێكیان 180 گرام برنجیان پێده‌درا بۆ خواردنی خۆیان. سه‌ربازه‌كان هه‌میشه پێیان ده‌وتن " ئێوه برن یان بژین هیچ گرنگیه‌كتان نیه".
له زۆر شوێن خوێندنگاكان كرابوونه زیندانی ئه‌شكه‌نجه‌دان و ته‌نیا له قوتابخانه‌یه‌ك له فنۆمپێنی پایته‌خت كه كرابووه زیندان 20 هه‌زار كه‌س ئه‌شكه‌نجه‌ده‌درا.
گروپه عرقیه‌كان و كه‌مینه‌كان په‌لامار ده‌دران و له‌ناو ده‌بران له‌وانه‌ش كه‌مینه‌ی ڤێتنامیه‌كان و چینیه‌كان و موسوڵمانه‌كان له‌گه‌ڵ 12 گرپی عرقی دیكه. نیوه‌ی ئه‌و چینیانه‌ی له كه‌مبۆدیا ده‌ژیان كه به 425 هه‌زار كه‌س مه‌زه‌نده‌ده‌كران له ساڵی 1975 دا له‌سه‌ر ده‌ستی رژێمه‌كه‌ی پۆڵپۆت له‌ناو بران. موسوڵمانه‌كان ناچارده‌كران گۆشتی به‌راز بخۆن و ئه‌وانه‌شی گوێرایه‌ڵ نه‌بونایه گولله‌باران ده‌كران. نیوه‌ی موسوڵمانه‌كان و 8 هه‌زار مه‌سیحی كه‌مبۆدیا له سه‌رده‌می حوكمی كه‌مبۆدیا كوژران.
هه‌میشه ،وه‌ك پیشه‌ی دیكتاتۆره‌كانی دیكه، پۆڵپۆت له چاوپێكه‌تنه‌كان و لێدوانه‌كانیدا ده‌یووت هه‌رچی ده‌یكات و كردونی له پێناوی گه‌لی كه‌مبۆدی و ئه‌وشۆڕشه بووه كه به‌رپای كرد. له چاوپێكه‌وتنێكی ته‌له‌فزیۆنیدا ووتی، من ویژدانم هه‌یه و فه‌رمانی كوشتنی كه‌سم نه‌داوه جگه له نه‌یاره سیاسیه‌كانم چونكه هیچ رێگه‌چاره‌یه‌كی دیكه‌مان نه‌بوو.
له وه‌ڵامی ئه‌و هێرشانه‌ی سوپای خه‌میر روژ ده‌یكرده سه‌ر سنوره‌كانی ڤێتنام ، له 25 ی 12 ساڵی 1978 دا ڤێتنام هێرشێكی به‌رفراوانی كرده سه‌ر كه‌مبۆدیا بۆ كۆتایی هێنان به هێرشه‌كانی كه‌مبۆدیا و له ساڵی 1979 دا سوپای ڤێتنام فنۆم پێنی پایته‌ختی كه‌مبۆدیای داگیر كرد و حكومه‌ته‌كه‌ی پۆڵ پۆتی روخاند. پۆَڵپۆتیش ناچار بوو به‌ره‌و جه‌نگڵه‌كانی سه‌رسنوری وڵاته‌كیی و تایلاند هه‌ڵبێت كه له‌وێوه بۆ ماوه‌ی 17 ساڵ شه‌ڕی گه‌ریلای دژ به حكومه‌ته‌كانی دوای خۆی به‌ڕێوه ده‌برد تا ئه‌و كاته‌ی كۆنترۆڵی سوپاكه‌ی له ده‌ستدا. له حوزه‌یرانی 1997دا كاتێك پۆڵپۆت ده‌گاته ئه‌و باوه‌ڕه‌ی (سۆن سێن) وه‌زیری به‌رگری خه‌میر روژ و هاوڕێی 40 ساڵه‌ی ده‌ستی له‌گه‌ڵ حكومه‌تی كه‌مبۆدیا تێكه‌ڵ كردوه ،فه‌رمانی كوشتنی بۆ ده‌رده‌كات و له‌گه‌ڵیشیدا ژن و منداڵه‌كانی ده‌كوژرێن. دوای ئاشكرا بوونی ئه‌و تاوانه پۆڵپۆت له‌لایه‌ن (تا مۆك) فه‌رمانده‌ی سه‌ربازی خه‌میر روژه‌وه ده‌سگیر ده‌كرێت و مانگی دواتر له (دادگای گه‌ل) له جه‌نگڵه‌كه حوكمی زیندانی هه‌تا هه‌تایی به‌سه‌ردا ده‌درێت به‌تاوانی كوشتنی (سێن)، به‌ڵام به‌هۆی خراپی باری ته‌ندروستی نزیكبوونه‌وه‌ی له مه‌رگ به ده‌ستبه‌سه‌ری ده‌مێنێته تا مردنی له نیسانی 1998.
پۆڵپۆت له ته‌مه‌نی 73 ساڵیدا كۆچی دوایی كرد، به‌رله‌وه‌ی بدرێته دادگایه‌كی نێوده‌وڵه‌تی به تۆمه‌تی ئه‌و تاوانانه‌ی له ساڵانی نێوان 1975 بۆ 1979 له‌سه‌ر ده‌ستی حوكمی ئه‌و ئه‌نجام دران.
ئه‌گه‌ر رێژه‌ی دانیشتوان بكرێته پێوه‌ر ئه‌وا به‌ناو شۆڕشه‌كه‌ی خه‌میر روژ به كوشنده‌ترین كاره‌سات داده‌نرێت له مێژوی هاوچه‌رخی ئاسیادا. جینۆسایده‌كانی كه‌مبۆدیا به‌یه‌كێك له خراپترین تراژیدیه مرۆییه‌كانی سه‌ده‌ی رابردوو له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت.
پۆڵ پۆت له ناوه‌راستی ساڵی 1975 ه‌وه بۆ ساڵی 1979 واته ته‌نیا كه‌متر له چوار ساڵ حوكمی كه‌مبۆدیای كرد ،به‌ڵام له‌سه‌ر ده‌ستی رژێمه‌كه‌ی كه به خه‌میر روژ ناسرابوو نزیكه‌ی ملیۆنێك و 700 هه‌زار بۆ 2 ملیۆن و 500 هه‌زار كه‌س له هاولاتیانی كه‌مبۆدیا به مردن و كوشتن له‌ناوچوون كه ده‌یكرده نزیكه‌ی چاره‌كی هه‌موو دانیشتوانی ووڵات كه ئه‌وكاته 7 ملیۆن كه‌س بوو.
سه‌نته‌ری به دۆكیومێنتكردن كه رێكخراوێكی تایبه‌ته به رووداوه‌كانی ساڵانی حوكمی پۆڵپۆت، به‌ڵگه‌ی له‌سه‌ر بوونی 19400 گۆڕی به‌كۆمه‌ڵ و 167 زیندانی خه‌میر روژ بڵاوكردۆته‌وه.
پۆڵ پۆت یه‌كێكه له دڕنده‌ترین ئه‌و سه‌ركردانه‌ی تا ئێستا مرۆڤایه‌تی به‌رهه‌می هێناوه
28/02/2012
کوردستان
عێراق
جیهان
" نوێنه‌رانی كورد له كۆمسیۆن چییان كردوه؟"
په‌رله‌مانتارێك: ده‌سه‌ڵاتی كوردی به‌رپرسه له نه‌هاتنه‌وه‌ی ناوی كوردان
Sunday, April 21, 2013
هه‌ڵبژاردنی ناوخۆیی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان: 16 هه‌زار هه‌ڵسوڕاو مافی ده‌نگدانیان هه‌یه‌‌و1200 كاندید تۆماركراون
Saturday, April 20, 2013
پارتی‌‌و یه‌كێتی یه‌كتر به‌دواخستنی هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكان تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن
Sunday, April 21, 2013
چوار ساڵ به‌سه‌ر دامه‌زراندنی ڕادیۆی گۆڕان تێده‌په‌رێت
Saturday, April 20, 2013
مه‌سعود بارزانی دواخستنی هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكان ده‌خاته‌ئه‌ستۆی برازاكه‌ی
Sunday, April 21, 2013
بارزانی له‌گه‌ڵ وه‌زیرو نوێنه‌رانی كورد له به‌غداد كۆده‌بێته‌وه
Saturday, April 20, 2013
هه‌واڵی زیاتر
ڕێكخراوی ته‌موز: لیسته‌كه‌ی مالكی له پارێزگای زیقار یه‌كه‌مه
Sunday, April 21, 2013
مالكی: مانگی داهاتو هه‌ڵبژاردن له ئه‌نبار و نه‌ینه‌وا به‌رێوه‌ده‌چێت
Saturday, April 20, 2013
مالكی: لێپێچینه‌وه له‌و كه‌سانه ده‌كه‌ین فشار ده‌خه‌نه سه‌ر كۆمسیۆن
Sunday, April 21, 2013
زیاد تاریق عه‌زیز: چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی باوكم هی سێ ساڵ له‌مه‌وبه‌ره
Saturday, April 20, 2013
له دوێنێوه سه‌دان خۆپیشانده‌ر له‌لایه‌ن سوپاوه ده‌ستبه‌سه‌ركراون
Saturday, April 20, 2013
عه‌لاوی: كۆبونه‌وه‌ی هه‌لێر-نه‌جه‌ف گۆڕانكاری سیاسی دروست ده‌كات
Saturday, April 20, 2013
هه‌واڵی زیاتر
كۆمسیۆن: ئه‌مڕۆ ئه‌نجامی به‌رایی هه‌ڵبژاردنه‌كه راده‌گه‌یه‌نرێت
Monday, April 22, 2013
به ڤیدیۆ...یه‌كه‌مین ساته‌كانی بومه‌له‌رزه‌كه‌ی چین
Sunday, April 21, 2013
به هۆی بومه‌له‌رزه‌كه‌وه 250 كه‌س كوژراون و 11 هه‌زار كه‌سیش بریندارن
Monday, April 22, 2013
مورسی: شۆڕی میسر شۆڕشی برسییه‌كان نه‌بوو
Sunday, April 21, 2013
چه‌كدارانی ئه‌سه‌د سه‌دان كسیان له كوشتارگه‌یه‌كدا قه‌تڵو عام كرد
Monday, April 22, 2013
پۆلیسی فیدراڵی ئه‌مریكا له‌رێگای روسیاوه ئاگاداری دۆسیه‌ی گومانلێكراوه‌كانی قه‌قینه‌وه‌كه، بووه
Sunday, April 21, 2013
هه‌واڵی زیاتر
ڤیدیۆ...كاتژمێره زیره‌كه‌كه‌ی گۆگڵ
Saturday, April 20, 2013
مایكرۆسۆفت ئێكس بۆكسێكی نوێ ده‌خاته بازاڕه‌وه
Wednesday, April 10, 2013
بیستهه‌مین وێبگه‌ڕی كۆمپانیای موزیلا بڵاوكرایه‌وه
Wednesday, April 10, 2013
شێوازی خه‌وتن كاریگه‌ری له‌سه‌ر دووگیان هه‌یه
Wednesday, April 3, 2013
هه‌واڵی زیاتر
دوو مانگ دوای مردنه‌كه‌ی ته‌رمی پاشای كه‌مبودیا له ڕێوره‌سمێكی تایبه‌تدا سوتێنرا
Tuesday, February 5, 2013
دۆخی ته‌ندروستی بوشی باوك له مه‌ترسیدایه
Thursday, December 27, 2012
دوای 18 رۆژ ماندێلا نه‌خۆشخانه‌ی به‌جێهێشت
Thursday, December 27, 2012
رۆبه‌رت موگابی سه‌رۆكی ولاتی زیمبابۆی
Saturday, September 1, 2012
هه‌واڵی زیاتر
كینگداو هایوان...درێژترین پردی ئاوی له جیهاندا
Tuesday, April 16, 2013
گۆڕستانێكی مرۆیی له قوڵایی ده‌ریادا
Wednesday, April 10, 2013
كلتوری گه‌لان
ئافره‌ته زه‌رافه‌ییه‌كان له تایله‌ند
Tuesday, April 9, 2013
توێژینه‌وه‌یه‌ك: له ژیاندا پیاوان دڵخۆشترن له ژنان
Sunday, April 7, 2013
هه‌واڵی زیاتر
KNN Frequencies:
Nilesat: 10892 H 3/4 S.R = 27500 Hotbird: 12380 V 27500
Printing House
Wusha
Sbeiy
Rozhnama
سه‌ره‌تا
|
دهرباره
|
کوردستان
|
عیراق
|
خۆرهه‌ڵاتی ناوهڕاست
|
جیهان
|
وهرزشی
ئابوری
|
زانستی
|
ئهرشیف
|
بهرنامهکان
|
راپۆرت
|
په‌یوه‌ندی
Email:
[email protected]
Copyright © 2008 KNN and Wusha Corp. All rights reserved.