محه‌مه‌د ره‌زا شای په‌هله‌وی
محه‌مه‌د ره‌زا شای په‌هله‌وی له 26 ی تشرینی یه‌كه‌می ساڵی 1917 له شاری تارانی پایته‌ختی ئێران له دایك بوو، له 16 ی ئه‌یلولی ساڵی 1941 ده‌سه‌ڵاتی پاشایه‌تی گرته ده‌ست و تا 11 ی شوباتی ساڵی 1979 له پۆسته‌كه‌یدا مایه‌وه.
محه‌مه‌د پاشا یه‌كه‌م شای ئێران بوو كه بۆ خوێندن رووی له ده‌ره‌وه‌ی وڵات كرد و له ساڵی 1936 دا گه‌راوه‌ته‌وه ئێَران و په‌یوه‌ندی به ئه‌كادیمیای سه‌ربازیه‌وه له شاری تاران كرد.
محه‌مه‌د ره‌زا پاشای دووه‌م و دوا پاشای بنه‌ماڵه‌ی په‌هله‌ویه كه حوكمڕانی ئێرانیان كرد و له ماوه‌ی فه‌رمانڕه‌واییدا چه‌ندین ناو و نازناوی له‌خۆی ناوه، له‌وانه شای شاكان و ئیمبراتۆر و گه‌وره‌ی جه‌نگاوه‌ران.
له ماوه‌ی پاشایه‌تیدا دوو جار هه‌وڵی تیرۆركردنی ره‌زا شا درا، جاری یه‌كه‌م له 4 ی شوباتی ساڵی 1949 دا بوو، كاتێك ره‌زا شا به‌شداری له ئاهه‌نگی ساڵیادی دامه‌زراندنی زانكۆی تاراندا كرد، له لایه‌ن كه‌سێكه‌وه به ناوی فاخر ئارای هه‌وڵی تیرۆركردنی درا و له دووری ته‌نها 10 مه‌تره‌وه 5 فیشه‌كی پێوه‌نرا، به‌ڵام ره‌زا شا به سوكی بریندار كراو فاخریش له‌لایه‌ن پاسه‌وانه‌كانی شاوه كوژرا، له لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كیشدا ئه‌ندام بوونی فاخر ئارای له پارتی توده‌دا ئاشكرا كراو به‌وهۆیه‌شه‌وه پارتی توده داخرا، به‌ڵام دواتر ده‌ركه‌وت كه فاخر ئه‌ندامی گروپی فیدایینی ئیسلامی بوو.
له ساڵی 1951 دا كه محه‌مه‌د موسه‌ده‌ق سه‌رۆك وه‌زیر بوو، كه‌رتی نه‌وتی ئێران كه له‌لایه‌ن كۆمپانیای ئه‌نگلۆ فارسیه‌وه به‌ڕێوه‌ده‌برا، به ده‌نگی زۆرینه‌ی په‌رله‌مان بڕیار له‌سه‌ر خۆماڵی كردنی درا، ئه‌وه‌ش نیگه‌رانی به‌ریتانیا و ئه‌مریكای لێكه‌وته‌وه، چونكه سه‌رچاوه‌یه‌كی گرنگی دارایی به‌ریتانیا بوو له‌و كاته‌دا، بۆیه هه‌ردوو ده‌زگای CIA ی ئه‌مریكی و SIS ی به‌ریتانی كه‌وتنه پلاندانان له دژی موسه‌ده‌ق و دانانی فه‌زڵوڵا زهیدی له شوێنی. محه‌مه‌د ره‌زا شاش پشتیوانی راسته‌وخۆی ئه‌و كوده‌تایه‌ی ده‌كرد، به‌ڵام له یه‌كه‌م هه‌وڵدا كوده‌تاكه شكستی هێنا و به‌هۆیه‌وه ره‌زا شا ناچار بوو به‌ره‌و به‌غداد و دواتریش به‌ره‌و رۆما هه‌ڵبێت. دوای ماوه‌یه‌كی كه‌م مانه‌وه‌ی له تاراوگه، جارێكی تر ره‌زا شا گه‌ڕایه‌وه خاكی ئێران و ئه‌مجاره‌یان به سه‌ركه‌وتوویی پلانه‌كه له دژی موسه‌ده‌ق جێبه‌جێكراو فه‌زڵوڵا زاهیدی له شوێنی كرا به سه‌رۆك وه‌زیران و موسه‌ده‌قیش بۆ ماوه‌ی ساڵ ونێوێك سزای زیندانی به‌سه‌ردا سه‌پێنرا.
له 10 نیسانی ساڵی 1965 دا و جارێكی تر له‌لایه‌ن سه‌ربازێكه‌وه هه‌وڵی كوشتنی شا دراو دوای ته‌قه‌لێكردنی سه‌ربازه‌كه له‌لایه‌ن پاسه‌وانه‌كانی شاوه كوژراو شاش به سه‌لامه‌تی له هه‌وڵی كوشتنه‌كه‌ی رزگاریبوو.
له سه‌رده‌می ره‌زا شادا ئێران ساڵیادی تێپه‌ڕبوونی 2500 ساڵه‌ی حوكمی به‌رده‌وامی پاشایه‌تی كرده‌وه، له‌و كاته‌وه‌ی كه كۆرشی گه‌وره یه‌كه‌م ده‌سه‌ڵاتی پاشایه‌تی له ئێراندا دامه‌زراند.
له ماوه‌ی حوكمڕانیدا ره‌زا شا په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ وڵاتانی ناوچه‌ی كه‌نداودا هه‌بووه، به‌شێوه‌یه‌ك كه له ماوه‌ی ساڵانی 1962 تا 1970 و له كاتی شه‌ڕی ناوخۆی یه‌مه‌ندا پشتگیری له‌ده‌سه‌ڵاتدارانی ئه‌و وڵاته‌ی له دژی هێزه كۆماریه‌كان كرد. له ساڵی 1971 دا پشتگیری حكومه‌تی عومانی له دژی راپه‌ڕینێكی ناوخۆیی ئه‌و وڵاته كرد و دواتریش پستگیری له هه‌وڵه‌كانی به‌حره‌ین بۆ هاتنه‌ده‌ره له ژێر ده‌سه‌ڵاتی به‌ریتانیا كرد.
دواتریش په‌یوه‌ندییه‌كی به‌هێزی دیبلۆماتی له‌گه‌ڵ عه‌ره‌بستانی سعودیه‌دا دروستكرد و دواتریش له‌گه‌ڵ عێراقدا، به‌جۆرێك كه له به‌رامبه‌ر شه‌راكه‌تپێكردنی شه‌تولعه‌ره‌بدا، شا رێكه‌وتننامه‌ی جه‌زائیری له‌گه‌ڵ عێراقدا له ساڵی 1975 ئیمزا كرد و به‌پێی ئه‌و رێكه‌وتننامه‌یه‌ش شا پشتیوانیه‌كانی بۆ هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان راگرت.
ره‌زا شا په‌یوه‌ندیه‌كانی له‌گه‌ڵ شا حسێنی پادشای ئوردن و ئه‌نوه‌ر ساداتی سه‌رۆكی میسر و شا حسێنی دووه‌می پادشای مه‌غریب و توركیا و پاكستان به‌هێزكرد، به‌جۆرێك كه له ساڵی 1964 دا رێكخراوی گه‌شه‌پێدان و هاوكاری ناوچه‌كه‌یان دامه‌زراند.
شای ئێران یه‌كه‌م سه‌رۆكی مسوڵمان بوو كه دانی به سه‌ربه‌خۆیی ئیسرائیلدا نا، دواتریش له ساڵی 1982 دا رۆژنامه‌ی نیو یۆرك تایمزی ئه‌مریكی بڵاویكردوه، كه له سه‌رده‌می شادا نیوه‌ی سوپای ئێران له لایه‌ن ئیسرائیله‌وه سه‌رپه‌رشتی ده‌كران.
له سه‌رده‌می شادا ریفۆرم له زه‌وی كشتوكاڵیدا كرا به جۆرێك 4 ملیۆن جوتیار له چاكسازیه‌كان سودمه‌ند بوون و مافی ده‌نگدان درا به ژنان و به‌رنامه‌ی نه‌هێشتنی نه‌خوێنده‌واری پقپه‌ری پێدرا و كه‌رتی ته‌ندروستی بوژێنرایه‌وه و ئابوری ئێران له شه‌سته‌كان و حه‌فتاكانی سه‌ده‌ی رابردودا به شێوه‌یه‌كی بێوێنه گه‌شه‌ی كرد. له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و ده‌سكه‌وتانه‌دا شای ئێران روبه‌روی ره‌خنه‌ی توند ببۆوه به‌وه‌ی چالاكی سیاسی قه‌ده‌غه‌كردبوو، ده‌سه‌ڵاتی (ساواكی) فراوان كردبوو، مافه‌كانی مرۆڤ به‌شێوه‌یه‌كی به‌ربڵاو له‌سایه‌ی حوكمی شادا پێشێل ده‌كران.
به گوێره‌ی راپۆرتێكی رێكخراوی لێبووردنی نێوده‌وڵه‌تی، له سه‌رده‌می ره‌زا شادا زۆرترین كه‌س به تۆمه‌تی سیاسی زیندانیكرابون، به‌جۆرێك كه ئیستیخباراتی ئێرانی كه به ساواك ناسرابوو 2200 سیاسیان له ساڵی 1978 دا خستبووه ناو زیندانه‌كانه‌وه. دواتریش به‌هۆی نائارامی بارودۆخی سیاسیه‌وه ئه‌و ژماره‌یه چه‌ندكه‌ڕه‌تێك زیادی كرد و تا ده‌هات توڕه‌یی جه‌ماوه‌ر له دژی شا به‌هێزتر ده‌بوو، ره‌زا شا به‌هۆی سیاسه‌ته‌كانیه‌وه پشتیوانی مه‌لا شیعه‌كانی له ده‌ست دابوو. دیارترین ئه‌و سیاسه‌تانه‌ش، بریتیبوون له تازه‌گه‌ری و عه‌لمانیه‌ت و دانانن به ئیسرائیل
چه‌ند فاكته‌رێك هه‌بوون بۆ به‌رپابوونی ناڕه‌زایی و به‌رهه‌ڵستیه‌كانی چه‌ند گروپێك له ئێران دژ به شا، له‌وانه، پشتیوانی ئه‌مریكا و بریتانیا له كۆده‌تاكه‌ی 1953 دژ به محه‌مه‌د نوسه‌ده‌ق و پێكدادانی شا له‌گه‌ڵ ئیسلامیه‌كان و زیادبوونی له‌ناكاوی چالاكیه‌كانی كۆمۆنیسته‌كان.
له ساڵی 1979دا نائارامیه سیاسیه‌كان شۆڕشێكی لێ به‌رپابوو كه سه‌ره‌نجام شا ناچاركرا له 16 ی شوباتی ساڵی 1979 دا ئێران به‌ره‌و تاراوگه به‌جێبهێڵێت و وڵات بداته ده‌ست شاپور به‌ختیار كه ماوه‌یه‌كی دورودرێژ سه‌ركرده‌ی ئۆپۆزسیۆن بوو، روخانی شا مایه‌ی سه‌رسامیی بوو بۆ زۆربه‌ی چاودێران. یه‌كه‌مجار خۆپیشاندانی میلیشیاكانی دژ به شا له ئۆكتۆبه‌ری 1977 دوای مردنی مسته‌فای كوڕی خومه‌ینی ده‌ستی پێكرد. دوای ساڵێك مانگرتنه‌كان وڵاتیان ئیفلیجكرد و نزیكه‌ی 6 بۆ 9 ملیۆن كه‌س له‌سه‌رانسه‌ری ئێراندا دژ به شا رژانه سه‌ر شه‌قامه‌كان.
شاپور به‌ختیار كه له‌لایه‌ن شاوه كرابووه سه‌ره‌ك وه‌زیر له پێناوی هێوركردنه‌وه‌ی ناڕه‌زاییه‌كان و یاخیبونه‌كان چه‌ند بڕیارێكی گرنگیدا له‌وانه هه‌ڵبوه‌شانه‌وه‌ی ساواك و ئازادكردنی سه‌رجه‌م زیندانیانی سیاسی و رێگه‌دان به خومه‌ینی بۆ گه‌رانه‌وه‌ی له فه‌ره‌نساوه بۆ ئێران. به‌ختیار داوای له خومه‌ینی كرد ده‌وڵه‌تێكی ئاینی هاوشێوه‌ی ده‌وڵه‌تی ڤاتیكان له شاری قوم دروستبكات و هه‌ڵبژاردنێكی ئازادانه‌ش ئه‌نجام بدرێت و حكومه‌تێكی یه‌كگرتووی نیشتیمانی پێكبێت و شوێنكه‌وتوانی خومه‌ینیش له حكومه‌ته‌كه‌دا به‌شدار بن، به‌ڵام خومه‌ینی راسته‌وخۆ ئه‌و داوایانه‌ی ره‌تكرده‌وه و شاپور به‌ختیاری به خیانه‌تكار و هاوكاری شا له‌قه‌ڵه‌مدا و ده‌ستی به پێكهێنانی حكومه‌تێكی نوێكرد و مه‌هدی بازرگانی به‌سه‌رۆك وه‌زیرانی حكومه‌ته‌كه‌ی ده‌ساتیشانكرد و له ئێواره‌ی 11ی شوباتی 1979 دا به‌شێوه‌یه‌كی ره‌سمی كۆتایی به ده‌سه‌ڵاتی پاشایه‌تی هێنرا و ئێران له ده‌وڵه‌تێكی پادشایه‌تیه‌وه كرا به ده‌وڵه‌تێكی كۆماریی ئیسلامی.
محه‌مه‌د ره‌زا شا دوای 37 ساڵ و 138 رۆژ حوكمكردنی ئێران، به دوای وڵاتێكدا ده‌گه‌ڕا كه بۆ ماوه‌یه‌كی كاتی جێگه‌ی بكاته‌وه، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش دوای هه‌ڵهاتنی له شاری تاران رووی له میسر كرد و له لایه‌ن ئه‌نوه‌ر ساداتی سه‌رۆكی میسره‌وه پێشوازی لێكرا و دواتر رووی له چه‌ند ووڵاتێك كرد وه‌ك مه‌غریب ،مه‌كسیك ،سویسرا ، ئه‌مریكا و په‌نه‌ما، به‌ڵام به‌هۆی فشاره‌كانی حكومه‌تی ئێرانه‌وه، ره‌زا شا ناچار بوو جارێكی تر بگه‌ڕێته‌وه میسر و تا كاتی مردنی له‌وێ مایه‌وه و دواتریش له سه‌ر داوای سه‌رۆكی میسر له یه‌كێك له مزگه‌وته‌كانی شاری قاهیره‌دا به خاكسپێردرا.
05/03/2012
کوردستان
عێراق
جیهان
" نوێنه‌رانی كورد له كۆمسیۆن چییان كردوه؟"
په‌رله‌مانتارێك: ده‌سه‌ڵاتی كوردی به‌رپرسه له نه‌هاتنه‌وه‌ی ناوی كوردان
Sunday, April 21, 2013
هه‌ڵبژاردنی ناوخۆیی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان: 16 هه‌زار هه‌ڵسوڕاو مافی ده‌نگدانیان هه‌یه‌‌و1200 كاندید تۆماركراون
Saturday, April 20, 2013
پارتی‌‌و یه‌كێتی یه‌كتر به‌دواخستنی هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكان تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن
Sunday, April 21, 2013
چوار ساڵ به‌سه‌ر دامه‌زراندنی ڕادیۆی گۆڕان تێده‌په‌رێت
Saturday, April 20, 2013
مه‌سعود بارزانی دواخستنی هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكان ده‌خاته‌ئه‌ستۆی برازاكه‌ی
Sunday, April 21, 2013
بارزانی له‌گه‌ڵ وه‌زیرو نوێنه‌رانی كورد له به‌غداد كۆده‌بێته‌وه
Saturday, April 20, 2013
هه‌واڵی زیاتر
ڕێكخراوی ته‌موز: لیسته‌كه‌ی مالكی له پارێزگای زیقار یه‌كه‌مه
Sunday, April 21, 2013
مالكی: مانگی داهاتو هه‌ڵبژاردن له ئه‌نبار و نه‌ینه‌وا به‌رێوه‌ده‌چێت
Saturday, April 20, 2013
مالكی: لێپێچینه‌وه له‌و كه‌سانه ده‌كه‌ین فشار ده‌خه‌نه سه‌ر كۆمسیۆن
Sunday, April 21, 2013
زیاد تاریق عه‌زیز: چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی باوكم هی سێ ساڵ له‌مه‌وبه‌ره
Saturday, April 20, 2013
له دوێنێوه سه‌دان خۆپیشانده‌ر له‌لایه‌ن سوپاوه ده‌ستبه‌سه‌ركراون
Saturday, April 20, 2013
عه‌لاوی: كۆبونه‌وه‌ی هه‌لێر-نه‌جه‌ف گۆڕانكاری سیاسی دروست ده‌كات
Saturday, April 20, 2013
هه‌واڵی زیاتر
كۆمسیۆن: ئه‌مڕۆ ئه‌نجامی به‌رایی هه‌ڵبژاردنه‌كه راده‌گه‌یه‌نرێت
Monday, April 22, 2013
به ڤیدیۆ...یه‌كه‌مین ساته‌كانی بومه‌له‌رزه‌كه‌ی چین
Sunday, April 21, 2013
به هۆی بومه‌له‌رزه‌كه‌وه 250 كه‌س كوژراون و 11 هه‌زار كه‌سیش بریندارن
Monday, April 22, 2013
مورسی: شۆڕی میسر شۆڕشی برسییه‌كان نه‌بوو
Sunday, April 21, 2013
چه‌كدارانی ئه‌سه‌د سه‌دان كسیان له كوشتارگه‌یه‌كدا قه‌تڵو عام كرد
Monday, April 22, 2013
پۆلیسی فیدراڵی ئه‌مریكا له‌رێگای روسیاوه ئاگاداری دۆسیه‌ی گومانلێكراوه‌كانی قه‌قینه‌وه‌كه، بووه
Sunday, April 21, 2013
هه‌واڵی زیاتر
ڤیدیۆ...كاتژمێره زیره‌كه‌كه‌ی گۆگڵ
Saturday, April 20, 2013
مایكرۆسۆفت ئێكس بۆكسێكی نوێ ده‌خاته بازاڕه‌وه
Wednesday, April 10, 2013
بیستهه‌مین وێبگه‌ڕی كۆمپانیای موزیلا بڵاوكرایه‌وه
Wednesday, April 10, 2013
شێوازی خه‌وتن كاریگه‌ری له‌سه‌ر دووگیان هه‌یه
Wednesday, April 3, 2013
هه‌واڵی زیاتر
دوو مانگ دوای مردنه‌كه‌ی ته‌رمی پاشای كه‌مبودیا له ڕێوره‌سمێكی تایبه‌تدا سوتێنرا
Tuesday, February 5, 2013
دۆخی ته‌ندروستی بوشی باوك له مه‌ترسیدایه
Thursday, December 27, 2012
دوای 18 رۆژ ماندێلا نه‌خۆشخانه‌ی به‌جێهێشت
Thursday, December 27, 2012
رۆبه‌رت موگابی سه‌رۆكی ولاتی زیمبابۆی
Saturday, September 1, 2012
هه‌واڵی زیاتر
كینگداو هایوان...درێژترین پردی ئاوی له جیهاندا
Tuesday, April 16, 2013
گۆڕستانێكی مرۆیی له قوڵایی ده‌ریادا
Wednesday, April 10, 2013
كلتوری گه‌لان
ئافره‌ته زه‌رافه‌ییه‌كان له تایله‌ند
Tuesday, April 9, 2013
توێژینه‌وه‌یه‌ك: له ژیاندا پیاوان دڵخۆشترن له ژنان
Sunday, April 7, 2013
هه‌واڵی زیاتر
KNN Frequencies:
Nilesat: 10892 H 3/4 S.R = 27500 Hotbird: 12380 V 27500
Printing House
Wusha
Sbeiy
Rozhnama
سهرهتا
|
دهرباره
|
کوردستان
|
عیراق
|
خۆرههڵاتی ناوهڕاست
|
جیهان
|
وهرزشی
ئابوری
|
زانستی
|
ئهرشیف
|
بهرنامهکان
|
راپۆرت
|
په‌یوه‌ندی
Email:
[email protected]
Copyright © 2008 KNN and Wusha Corp. All rights reserved.