رافایل تروخیلۆ،دیكتاتۆری پێشوی كۆماری دۆمینیكان
تروخیلۆ ناوی ته‌واوی (رافایال لیۆنیداس تروخیلۆ مۆلینا) یه. نازناوی (ئێل خه‌فه) واته سه‌رۆك یان سه‌ركرده‌ی بۆ خۆی هه‌ڵبژاردبوو. تروخیلۆ له ساڵی 1930 تا كوژرانی له ساڵی 1961 حوكمی كۆماری دۆمینیكانی كرد. به‌شێوه‌ی ره‌سمی ته‌نها 18 ساڵ وه‌ك سه‌رۆكی وڵات حوكمی ده‌كرد كه ئه‌ویش له ساڵی 1930 بۆ 1938 و خولی دووه‌میش له ساڵی 1942 بۆ 1952 بوو. به‌ڵام ساله‌كانی دیكه وه‌ك كه‌سێكی سه‌ربازی هه‌موو حوكمی وڵاته‌كه‌ی به‌ده‌سته‌وه بوو.
(رافایال لیۆنیداس تروخیلۆ مۆلینا) له شاری (سان كریستۆباڵ )ی كۆماری دۆمینیكان له ساڵی 1891 له‌دایك بووه. به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ژیانێكی ئارامی به‌سه‌ربردووه، به‌ڵام ته‌مه‌نی 16 ساڵیدا وه‌ك كارپێكه‌ری ته‌له‌گراف كاری كردووه و له ته‌مه‌نی 22 ساڵیدا ژیانی هاوسه‌رێتی پێكهێناوه و یه‌كه‌م ژنی هێناوه و له ژیانیدا چوارجار ژنی هێناوه. له‌ساڵی 1916 دا وه‌ك پاسه‌وان له كارگه‌یه‌كی شه‌كر كاری كردووه. هه‌ر له‌و ساڵه‌دا ئه‌مریكا به‌هۆی ئه‌و قه‌رزانه‌ی له‌سه‌ر ولاته‌كه هه‌یبوو په‌لاماری دورگه‌كه‌یدا و داگیری كرد. دواتر هێزه‌كانی ئه‌مریكا بۆ گیڕانه‌وه‌ی ئارمی بۆ ولاته‌كه یه‌كه‌یه‌كی سه‌ربازی به‌ناوی (گاردی نیشتیمانیی كۆمینیكان)ی دامه‌زراند. تروخیلۆ ئه‌مه‌ی به‌هه‌ل زانی و چووه ریزی ئه‌و سوپایه‌وه، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رسوڕمانی فه‌رمانده‌كان بوو ، بۆیه هه‌رزوو بۆ پله‌ی جه‌نه‌راڵ به‌رزكرایه‌وه.
له‌ساڵی 1930دا تروخیلۆ كه ئه‌وكاته ببوه فه‌رمانده‌ی گاردی نیشتیمانی وه‌ك كاندیدی پارتی دۆمینیكانی تازه دامه‌زراو به‌شداری له هه‌ڵبژاردنه‌كانی سه‌رۆكایه‌تی وڵاتكرد و به به‌كارهێنانی هێزو ته‌زویر توانی 95%ی ده‌نگه‌كان مسۆگه‌ر بكات و بوو به سه‌رۆكی وڵات.
هه‌ر كه ده‌سه‌ڵاتی گرته ده‌ست، تروخیلۆ هێزێكی پۆلیسی نهێنی داپڵۆسێنه‌ری دامه‌زراند بۆ ئه‌شكه‌نجه‌دان و كوشتنی نه‌یارانی حوكمه‌كه‌ی. هه‌موو پارت و رێكخراوه سیاسیه‌كانی قه‌ده‌غه‌كرد و پارتی دۆمینیكانی كرده تاكه پارتی سیاسی یاسایی و دۆمینیكان بوو به ده‌وڵه‌تێكی تاك حیزبی. فه‌رمانبه‌رانی حكومه‌ت ناچارده‌كران 10%ی موچه‌كانیان وه‌ك ئابونه بده‌نه حكومه‌ت و گه‌نجان ناچارده‌كران بێنه ریزی حیزبه‌وه و ئه‌وه‌ی نه‌بوایه به حیزبی روبه‌روی گرتن و هه‌ندێكجاریش كوشتن ده‌بونه‌وه. هه‌ندێك له شاره‌كان و پرد و شوێنه گرنگه‌كان به‌ناوی تروخیلۆوه ناونران وه‌ك گۆڕینی ناوی پایته‌خت له (سانتۆ دۆمینگۆ) بۆ (سیوداڵ تروخیلۆ ) و سان كریستۆباڵ بۆ تروخیلۆ و پیكۆ دوارت بۆ پیكۆ تروخیلۆ. چه‌ندین په‌یكه‌ری گه‌وره بۆ سه‌رۆك دروستكرا و وێنه‌ی ترۆخیلۆ به‌لێشاو به‌ناو خه‌ڵكدا بڵاوكرایه‌وه. دروشمی (خودا له ئاسمان و تروخیلۆ له‌سه‌ر زه‌وی) به هه‌موو جێگه‌یه‌كی وڵاتدا بڵاوكرایوه و دواتر دروشمه‌كه گۆڕدرا بۆ (تروخیلۆ له‌سه‌ر زه‌وی و خودا له ئاسمان). به‌درێژیی 31 ساڵی له حوكمرانی وڵاتدا ، تروخیلۆ سه‌روه‌تێكی زۆری بۆ خۆیی و كه‌سوكاره‌كه‌ی كۆكرده‌وه، پۆسته گرنگه‌كانی له‌نێوان كه‌سه نزیكه‌كان و پیاوه دڵسۆزه‌كانیدا دابه‌شكردبوو.
ویلایه‌ته یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مریكا پشتیوانی له حوكمرانیه‌كه‌ی تروخیلۆ ده‌كرد به‌و پێیه‌ی زۆربه‌توندی دژی چه‌په‌كان و كۆمۆنیسته‌كان ببۆوه.
تروخیلۆ سیاسه‌تێكی دووفاقه‌ی پیاده ده‌كرد، له‌لایه‌كه‌وه پێشوازی له په‌نابه‌ره جوله‌كه‌كانی ئه‌وروپا و كۆچبه‌ره ژاپۆنیه‌كان و ئاواره‌كانی ئیسپانیا ده‌كرد، له‌ناوخۆدا بره‌وی به جیاخوازیه‌كی بێوێنه‌ی ره‌گه‌زی دا دژ به هاوڵاتیه به ره‌گه‌ز هایتیه‌كان.
له ساڵی 1937 دا تروخیلۆ پاكتاوی ره‌گه‌زی دژ به هایه‌تیه‌كان ده‌ستپێرد و فه‌رمانیدا به له‌ناوبردنی ئه‌و دانیشتوه هایه‌تیانه‌ی له‌ناوچه سنوریه‌كانی ناوخاكی دۆمینیكان له‌سه‌ر سنوری هایتی نیشته‌جێبوون. بیانوه‌كه‌ش ئه‌وه بوو كه هایتیه‌كان مه‌روماڵات و به‌رهه‌مه كشتوكاڵیه‌كانی هاوڵاتیه دۆمینینكانیه‌كان ده‌دزن،به‌ڵام له‌بنه‌ره‌تدا بۆ به‌هێزكردنی پێگه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌كه‌یی و قایمكردنی سنوره‌كان بوو تا نه‌یاره‌كانی نه‌توانن له‌و سنورانه‌وه دزه‌بكه‌ن یان هه‌ڵبێن بۆ ده‌ره‌وه‌ی ووڵات. له‌ماوه‌ی ته‌نیا 5 رۆژدا له 2 تا 8ی تشرینی یه‌كه‌می ساڵی 1937 زیاتر له 20 بۆ 30 هه‌زار هاوڵاتی به‌ره‌گه‌ز هایتی له‌لایه‌ن هێزه‌كانی دۆمینیكانه‌وه كوژران كه‌ئه‌م روداوه‌ش له مێژودا به قه‌تڵوعامی پارسلی ناسراوه.
یه‌كێكی دیكه له تاوانه‌كانی رژێمه‌كه‌ی تروخیلۆ كه له‌سه‌ر ئاستی جیهان ده‌نگی دایه‌وه كوشتنی خوشكانی میراباڵ بوو. 4 خوشك كه چالاكی سیاسی بوون به‌شێوه‌یه‌كی ئاشكرا دژایه‌تی دیكاتۆریه‌ته‌كه‌ی تروخیلۆیان ده‌كرد. خوشكانی میراباڵ له‌ناو خانه‌واده‌یه‌كی ده‌وڵه‌مه‌ند و خوێنده‌وار گه‌وره‌بوون، به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ی دژی دیكاتۆریه‌ت بوون بۆیه له‌لایه‌ن هێزه‌كانی تروخیلۆوه كرانه ئامانج و رۆژی 25 نۆڤه‌مبه‌ری ساڵی 1960 سیان له خوشكانی میراباڵ كوژران و یه‌كێكیان رزگاری بوو كه‌دواتر یاده‌وه‌ریه‌كانی خوشكه‌كانی و چۆنێتی كوژرانی خوشكه‌كانی ده‌گێڕایه‌وه.
ئه‌م دوو روداوه (قه‌تڵوعامه‌كه‌ی پارسلی و تیرۆركردنی خوشكانی میراباڵ) سه‌رنجی جیهانی به‌لای خۆیدا راكێشا و ته‌نانه‌ت له‌ساڵی 1999دا رۆژی كوژرانی خوشكانی میراباڵ له‌لایه‌ن نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه كانه‌وه به‌زۆرینه‌ی ده‌نگ وه‌ك رۆژی جیهانی نه‌هێشتنی توندوتیژی دژی ژنان په‌سه‌ندكرا.
هه‌رچه‌نده به‌درێژیی حوكمه‌كه‌ی ویلایه‌ته یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مریكا پشتیوانی له تروخیلۆ ده‌كرد، به‌ڵام وایت ئایزنهاوه‌ر سه‌رۆكی ئه‌مریكا رای به‌رامه‌به‌ر تروخیلۆ گۆڕا و گه‌یشته ئه‌و بڕوایه‌ی كه چیدی نابێت ئه‌مریكا پشتیوانی له‌و دیكتاتۆره بكات چونكه له‌ناوخۆی كۆماری دۆمینیكاندا جه‌ماوه‌رێتی دابه‌زیوه و ئه‌گه‌ری لابردنی هه‌یه له‌لایه‌ن چه‌پڕه‌وه‌كانه‌وه بۆیه ده‌بێت بیر له به‌دیلێكی تر بكه‌نه‌وه كه پشتیوانی له ئه‌مریكا بكات. ئایزنهاوه‌ر تێبینی كردبوو كه خه‌ڵكی ئه‌مریكا ئیدانه‌ی فیدڵ كاسترۆ ناكه‌ن ئه‌گه‌ر ئه‌مریكا دژی تروخیلۆ نه‌وه‌ستێته‌وه. هه‌ر بۆیه ئه‌مریكا پیلانێكی بۆ كوشتنی ترۆخیلۆی هاوپه‌یمانی داڕشت.
رۆژی 30 ئایاری 1961 تروخیلۆ له ناو ئۆتۆمبێله‌كه‌یدا له سه‌ر رێگایه‌كی ده‌ره‌وه‌ی پایته‌خت له‌لایه‌ن چه‌ند چه‌كدارێكه‌وه به‌ر ده‌سترێژی گولله درا و كوژرا دوای روداوه‌كه‌ش زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی گومانیان لێده‌كرا كه به‌شداری پیلانی كوشتنه‌كه‌یان كردبێت گیران و دواتریش كوژران.
ترۆخیلۆ كه‌سێك بوو كه باوه‌ڕی وابوو پاره‌و سامان سه‌رچاوه‌ی ده‌سه‌ڵاتن، هه‌ربۆیه دوای مردنه‌كه‌ی حكومه‌تی دۆمینیكان ده‌ستی گرت به‌سه‌ر 111 كۆمپانیای تروخیلۆدا. دیكتاتۆری دۆمینیكان كه خولیای جلوبه‌رگی پۆشته و گرانبه‌هابوو، نزیكه‌ی 2 هه‌زار قات و 10 هه‌زار بۆینباخی هه‌بوو، جگه له كۆشكی ره‌سمی كۆماری چه‌ند كۆشكێكی دیكه‌شی هه‌بوو.
ئه‌وانه‌ی داكۆكیان له حوكمه‌كه‌ی تروخیلۆ ده‌كرد ده‌یانووت كه ئه‌و سه‌كرده‌یه توانیویه‌تی له ماوه‌ی حوكمیدا ئارامی و بوژاندنه‌وه‌ی ئابوری بۆ وڵات مسۆگه‌ر بكات، ئه‌مه له كاتێكدا كه نه‌یاره‌كانی ده‌ڵێن ئه‌و ئارامیه له‌سه‌ر حسابی پێشێلكردنی مافه‌كانی مرۆڤ و گه‌لی دۆمینیكان به‌ده‌ست هاتبوو. له‌سه‌رده‌می تروخیلۆدا ئازادی مافه مه‌ده‌نیه‌كان هیچ بوونێكیان نه‌بوو، ئه‌مه سه‌رباری ئه‌وه‌ی سه‌روه‌تی وڵاته‌كه له‌چنگی خزم و كه‌سه نزیكه‌كانی تروخیلۆدا كۆببۆوه.
سه‌رده‌می تروخیلۆ به یه‌كێك له خوێناویترین سه‌رده‌م داده‌نرێت له كیشوه‌ری ئه‌مریكا.
بۆ بینینی ڤیدیۆی " تروخیلۆ" کلیک بکە
11/03/2012
کوردستان
عێراق
جیهان
" نوێنه‌رانی كورد له كۆمسیۆن چییان كردوه؟"
په‌رله‌مانتارێك: ده‌سه‌ڵاتی كوردی به‌رپرسه له نه‌هاتنه‌وه‌ی ناوی كوردان
Sunday, April 21, 2013
هه‌ڵبژاردنی ناوخۆیی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان: 16 هه‌زار هه‌ڵسوڕاو مافی ده‌نگدانیان هه‌یه‌‌و1200 كاندید تۆماركراون
Saturday, April 20, 2013
پارتی‌‌و یه‌كێتی یه‌كتر به‌دواخستنی هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكان تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن
Sunday, April 21, 2013
چوار ساڵ به‌سه‌ر دامه‌زراندنی ڕادیۆی گۆڕان تێده‌په‌رێت
Saturday, April 20, 2013
مه‌سعود بارزانی دواخستنی هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكان ده‌خاته‌ئه‌ستۆی برازاكه‌ی
Sunday, April 21, 2013
بارزانی له‌گه‌ڵ وه‌زیرو نوێنه‌رانی كورد له به‌غداد كۆده‌بێته‌وه
Saturday, April 20, 2013
هه‌واڵی زیاتر
ڕێكخراوی ته‌موز: لیسته‌كه‌ی مالكی له پارێزگای زیقار یه‌كه‌مه
Sunday, April 21, 2013
مالكی: مانگی داهاتو هه‌ڵبژاردن له ئه‌نبار و نه‌ینه‌وا به‌رێوه‌ده‌چێت
Saturday, April 20, 2013
مالكی: لێپێچینه‌وه له‌و كه‌سانه ده‌كه‌ین فشار ده‌خه‌نه سه‌ر كۆمسیۆن
Sunday, April 21, 2013
زیاد تاریق عه‌زیز: چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی باوكم هی سێ ساڵ له‌مه‌وبه‌ره
Saturday, April 20, 2013
له دوێنێوه سه‌دان خۆپیشانده‌ر له‌لایه‌ن سوپاوه ده‌ستبه‌سه‌ركراون
Saturday, April 20, 2013
عه‌لاوی: كۆبونه‌وه‌ی هه‌لێر-نه‌جه‌ف گۆڕانكاری سیاسی دروست ده‌كات
Saturday, April 20, 2013
هه‌واڵی زیاتر
كۆمسیۆن: ئه‌مڕۆ ئه‌نجامی به‌رایی هه‌ڵبژاردنه‌كه راده‌گه‌یه‌نرێت
Monday, April 22, 2013
به ڤیدیۆ...یه‌كه‌مین ساته‌كانی بومه‌له‌رزه‌كه‌ی چین
Sunday, April 21, 2013
به هۆی بومه‌له‌رزه‌كه‌وه 250 كه‌س كوژراون و 11 هه‌زار كه‌سیش بریندارن
Monday, April 22, 2013
مورسی: شۆڕی میسر شۆڕشی برسییه‌كان نه‌بوو
Sunday, April 21, 2013
چه‌كدارانی ئه‌سه‌د سه‌دان كسیان له كوشتارگه‌یه‌كدا قه‌تڵو عام كرد
Monday, April 22, 2013
پۆلیسی فیدراڵی ئه‌مریكا له‌رێگای روسیاوه ئاگاداری دۆسیه‌ی گومانلێكراوه‌كانی قه‌قینه‌وه‌كه، بووه
Sunday, April 21, 2013
هه‌واڵی زیاتر
ڤیدیۆ...كاتژمێره زیره‌كه‌كه‌ی گۆگڵ
Saturday, April 20, 2013
مایكرۆسۆفت ئێكس بۆكسێكی نوێ ده‌خاته بازاڕه‌وه
Wednesday, April 10, 2013
بیستهه‌مین وێبگه‌ڕی كۆمپانیای موزیلا بڵاوكرایه‌وه
Wednesday, April 10, 2013
شێوازی خه‌وتن كاریگه‌ری له‌سه‌ر دووگیان هه‌یه
Wednesday, April 3, 2013
هه‌واڵی زیاتر
دوو مانگ دوای مردنه‌كه‌ی ته‌رمی پاشای كه‌مبودیا له ڕێوره‌سمێكی تایبه‌تدا سوتێنرا
Tuesday, February 5, 2013
دۆخی ته‌ندروستی بوشی باوك له مه‌ترسیدایه
Thursday, December 27, 2012
دوای 18 رۆژ ماندێلا نه‌خۆشخانه‌ی به‌جێهێشت
Thursday, December 27, 2012
رۆبه‌رت موگابی سه‌رۆكی ولاتی زیمبابۆی
Saturday, September 1, 2012
هه‌واڵی زیاتر
كینگداو هایوان...درێژترین پردی ئاوی له جیهاندا
Tuesday, April 16, 2013
گۆڕستانێكی مرۆیی له قوڵایی ده‌ریادا
Wednesday, April 10, 2013
كلتوری گه‌لان
ئافره‌ته زه‌رافه‌ییه‌كان له تایله‌ند
Tuesday, April 9, 2013
توێژینه‌وه‌یه‌ك: له ژیاندا پیاوان دڵخۆشترن له ژنان
Sunday, April 7, 2013
هه‌واڵی زیاتر
KNN Frequencies:
Nilesat: 10892 H 3/4 S.R = 27500 Hotbird: 12380 V 27500
Printing House
Wusha
Sbeiy
Rozhnama
سهرهتا
|
دهرباره
|
کوردستان
|
عیراق
|
خۆرههڵاتی ناوهڕاست
|
جیهان
|
وهرزشی
ئابوری
|
زانستی
|
ئهرشیف
|
بهرنامهکان
|
راپۆرت
|
پهیوهندی
Email:
[email protected]
Copyright © 2008 KNN and Wusha Corp. All rights reserved.