ئۆگه‌ستۆ پینۆچێ گه‌وره دیكتاتۆری وڵاتی چیلی
ئۆگه‌ستۆ خۆسێ رامۆن پینۆچێ ئوگارت جه‌نه‌راڵی سه‌ربازی و له ساڵی 1915 له شاری ڤالپاراسیۆ و له نه‌وه‌ی بریتۆنه‌كان، كه له ناوچه‌ی لامبۆڵی به‌ریتانیاوه كۆچیان بۆ ئه‌و وڵاته كردووه، له دایك بووه و خوێندنی سه‌ره‌تایی و ئاماده‌یی له شاری ڤالپاراسیۆ ته‌واوكردووه. له ساڵی 1931 دا رووی له خوێندنگه‌ی سه‌ربازی له شاری سانتیاگۆی پایته‌خت كردووه و له ساڵی 1935 دا به پله‌ی ملازمی دوو له سوپای پیاده ده‌رچووه. له 30 كانوونی دووه‌می 1943 ژیانی هاوسه‌رێتی له‌گه‌ڵ لوسیا هیریارت رۆدریگێز پێكهێناوه و دواتر بوون به خاوه‌نی 3 كچ و 2 كوڕ.
له ساڵی 1948 دا په‌یوه‌ندی به ئه‌كادیمیای جه‌نگه‌وه كردووه، به‌ڵام به‌هۆی كه‌می ته‌مه‌نیه‌وه ناچار بوو خوێندنه‌كه‌ی دوابخات و ماوه‌یه‌ك خزمه‌ت بكات. دوای ساڵێك له خزمه‌تكردن گه‌ڕاوه‌ته‌وه و ئه‌كادیمیا و خوێندنه‌كه‌ی ته‌واوكردووه.
له ساڵی 1951 دا بووه به مامۆستای خوێندنگه‌ی سه‌ربازی و له هه‌مان كاتیشدا له ئه‌كادیمیای جه‌نگ جوگرافیای سه‌ربازی و جیۆپۆلتیكی وتۆته‌وه. له ساڵی 1953 دا به پله‌ی رائید نێردراوه بۆ فه‌وجی ئاریكا و دوای دوو ساڵ به پرۆفیسۆری ئه‌كادیمیای جه‌نگ ده‌ستنیشانكراوه و به‌هه‌مان پله‌وه گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ شاری سانتیاگۆ. له ساڵی 1956 دا له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك گه‌نجی تردا نێردراوه بۆ ئه‌كادیمیای سه‌ربازی ئیكوادۆر له كویتۆی پایته‌ختی ئه‌و وڵاته و ماوه‌ی 3 ساڵ و نیو له‌وێ ماوه‌ته‌وه و به خوێندنی جیۆپۆلتیك و جوگرافیای سه‌ربازیه‌وه خه‌ریك بووه. له ساڵی 1963 دا بووه به جێگری به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌كادیمیای جه‌نگِ.
دوو ژن له پشت پینۆچێوه‌بوون. یه‌كه‌میان دایكی كه هانده‌ری سه‌ره‌كی بوو بۆ ئه‌وه‌ی بچێته ریزی سه‌ربازیه‌وه و بیكاته پیشه‌ی خۆی دووه‌میش لوسیای خیچزانی بوو كه هه‌میشه هانی ئه‌دا تا بره‌و به ته‌موحه‌كانی بدات.
له ساڵی 1971 دا بووه به فه‌رمانده‌ی گشتی حامیه‌ی سانتیاگۆ و له ساڵی 1973 دا له لایه‌ن سه‌لڤادۆر ئه‌لێندێی سه‌رۆكی وڵاته‌وه كرا به فه‌رمانده‌ی گشتی سوپای وڵاته‌كه‌ی چونكه ئالێندێ له‌و بڕوایه‌دابوو پینۆچێ جێگه‌ی متمانه‌یه، به‌ڵام هه‌رزوو زانی كه هه‌ڵیه‌كی گه‌وره‌ی كردووه.
كوده‌تاكه‌ی ساڵی 1973
له 11 ی ئه‌یلولی ساڵی 1973 هێزه چه‌كداره‌كانی چیلی كوده‌تایه‌كیان به رابه‌رایه‌تی پینۆچێ له حكومه‌ته‌كه‌ی ئه‌لێندی ئه‌نجامدا، له‌وكاته‌شدا كۆشكی سه‌رۆكایه‌تی كه به (لا مۆنید) ناسراوه، بۆمباران كرا و به‌هۆیوه ئه‌لێندی سه‌رۆكی وڵات خۆی كوشت, هه‌رچه‌نده راست و دروستی ئه‌م قسه‌یه جێگه‌ی مشتومڕه.
دوای تێپه‌ڕینی ته‌ناها یه‌ك هه‌فته به‌سه‌ر كوده‌تاكه، كوده‌تاچیوكان به رابه‌رایه‌تی پینۆچێ, كۆبوونه‌وه‌یه‌كیان ئه‌نجامدا و هێزه‌كانی سوپا به‌هه‌موو به‌شه‌كانیانه‌وه له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی پۆلیسی نیشتیمانیان رێكخسته‌وه و ناویان لێنا جونتا واته ده‌سه‌ڵاتی سه‌ربازی.
پینۆچێ هه‌رزوو كه‌وته لێدان و كوشتی لایه‌نگرانی ئالێندی و نزیكه‌ی 3 هه‌زاری لێكوشتی ژماره‌یه‌كی زۆریشی ئه‌شكنجه‌دان و به‌شێكی زۆریشیان ناچاربوون به‌ره‌و ده‌ره‌وه‌ی وڵات هه‌ڵبێن.
پینۆچێ په‌رله‌مانی هه‌ڵوه‌شاند و هه‌موو جۆره چالاكیه‌كی سیاسی و كرێكاری قه‌ده‌غه‌كرد. چه‌ند مانگێكی كه‌م دوای كۆده‌تاكه و و له رۆژی 11 ی ئه‌یلولی ساڵی 1974 دا به‌شێوه‌یه‌كی ره‌سمی پینۆچێ خۆی كرده سه‌رۆكی ووڵات .
چیلی له ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تی پینۆچیدا بارودۆخێكی خراپی به‌خۆوه بینی، به‌رده‌وام حكومه‌ت و چینۆچێ به فاشیستی و گه‌نده‌ڵی و سه‌ركوتكردنی هێزه‌كانی ئۆپۆزسیۆن و خراپی باری ئابووری تۆمه‌تبار ده‌كرا.
پینۆچێ هه‌میشه به‌رگری له كاره‌كانی ده‌كرد و به كاری نیشتیمانپه‌روه‌ری له قه‌ڵه‌می ده‌دان له پێناوی رزگاركردنی ووڵات له ئاژاوه‌گێڕی و هه‌ڕه‌شه‌ی كۆمۆنیزم.
له 1970 كاندا واده‌رده‌كه‌وت كه به‌شێكی زۆری چیلیه‌كان پشتیوانی له بۆچونه‌كانی بكه‌ن به‌تایبه‌تی كه بۆ ماوه‌یه‌ك ئابووری وڵات گه‌شه‌ی كرد
پینۆچێ له ریفراندۆمێكدا كه له ساڵی 1980 دا به‌ڕێوه‌چوو، به به‌ده‌ستهێنانی رێژه‌ی 67.45% ی ده‌نگه‌كان به سه‌رۆكی چیلی بۆ ماوه‌ی 8 ساڵ هه‌ڵبژێردرایه‌وه، ئه‌وه‌ش له كاتێكدا بوو كه هێزه‌كانی ئۆپۆزسیۆن به توندی ئیدانه‌ی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردنیان كرد و به ساخته له قه‌ڵه‌میاندا.
به‌هۆی گوشاره‌كانی ئۆپۆزسیۆن و خۆپیشاندانی ناره‌زایه‌تی خه‌ڵك و گوشاری پاپا جۆن پاوڵی دووه‌مه‌وه كه له سه‌ردانێكیدا بۆ چیلی داوای له پینۆچێ كرد وڵاته‌كه‌ی به‌ره‌و دیموكراسی ببات، له مانگی تشرینی یه‌كه‌می ساڵی 1988 دا ریفراندۆمێك به ده‌نگدان به (به‌ڵێ و نه‌خێر )بۆ هه‌لبژاردنه‌وه‌ی سه‌رۆكی وڵات به‌ڕێوه‌چوو، كه تیایدا پاتریسیۆ ئایلوینی دیموكرات مه‌سیحی و كاندیدی هاوپه‌یمانی پارته دیموكراسیه‌كان توانی رێژه‌ی 55 % ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست بهێنێت، دوابه‌دوای ئه‌وه‌ش پینۆچێ ناچار بوو له 11 ی نیسانی ساڵی 1990 دا پۆسته‌كه‌ی به‌جێبهێڵێت،به‌ڵام به‌گوێره‌ی ده‌ستور له پۆستی فه‌رمانده‌ی سوپادا تاكو ساڵی 1998 مایه‌وه. دواتر بووبه ئه‌ندامی هه‌تاهه‌تایی ئه‌نجومه‌نی پیرانی وڵاته‌كه‌ی كه ئه‌و پۆسته‌ش به‌گوێره‌ی ده‌ستوری ساڵی 1980 دیاری كرابوو بۆ سه‌رۆكانه‌ی زیاتر له شه‌ش ساڵ له پۆستی سه‌رۆكایه‌تی وڵاتدا ده‌مێننه‌وه و پاشانیش رووی له وڵاتی به‌ریتانیا كرد. له 3 نیسانی ساڵی 2000 دا به نه‌خۆشی گه‌ڕایه‌وه وڵاته‌كه‌یی و له ساڵی 2004 دا له لایه‌ن دادگایه‌كی چیلیه‌وه بڕیاری ده‌ستبه‌سه‌ركردنی له نێوماڵه‌كه‌ی خۆیدا به‌سه‌ردا سه‌پێنرا ئه‌وه‌ش به‌هۆی ئه‌و تاوانانه‌ی كه له ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تیدا ئه‌نجامیدابوو، له كاتی مردنیشیدا له رۆژی 10 ی ئه‌یلولی ساڵی 2006 له شاری سناتیاگۆ، پینۆچێ نزیكه‌ی 300 داوای تۆمتباركردنی له دژ به‌رزكرابۆوه به‌هۆی خراپ به‌كارهێنانی ده‌سه‌ڵات و چه‌وساندنه‌وه‌ی ئۆپۆزسیۆن و پێشێلكردنی مافه‌كانی مرۆڤ و قۆرخكردنی سه‌روه‌ت و سامانی وڵات و گه‌نده‌ڵی به به‌های 28 ملیۆن دۆلاری ئه‌مریكی.
پینۆچێ له ماوه‌ی ده‌سه‌ڵاتیدا به به‌رپرسیار ده‌زانرێت له چه‌ندین پێشێلكاریی مافه‌كانی مرۆڤ له‌وانه‌ش ئه‌شكه‌نجه و كوشتنی نه‌یاره سیاسیه‌كانی. به‌گویچره‌ی راپۆرتی كۆمیسیۆنێكی حكومه‌تی چیلی كه قسه‌ی زیاتر له 30 هه‌زار كه‌سی بۆ وه‌رگیراوه، حكومه‌ته‌كه‌ی پینۆچێ به‌رپرسیاربوو له كوشتنی 3197 كه‌س و ئه‌شكه‌نجه‌دانی زیاتر له 29 هه‌زار كه‌س كه 2/3 ی كه‌یسه‌كان كه له راپۆرته‌كه‌دا هاتبوو له ساڵی 1973دا رویاندابوو. له رۆژی به خاكسپاردنیشیدا به هه‌زاران هاوڵاتی رژانه سه‌رشه‌قامه‌كان بۆ ده‌ربرینی خۆشی به‌رامبه‌ر مه‌رگی پینۆچێ.
13/03/2012
کوردستان
عێراق
جیهان
" نوێنه‌رانی كورد له كۆمسیۆن چییان كردوه؟"
په‌رله‌مانتارێك: ده‌سه‌ڵاتی كوردی به‌رپرسه له نه‌هاتنه‌وه‌ی ناوی كوردان
Sunday, April 21, 2013
هه‌ڵبژاردنی ناوخۆیی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان: 16 هه‌زار هه‌ڵسوڕاو مافی ده‌نگدانیان هه‌یه‌‌و1200 كاندید تۆماركراون
Saturday, April 20, 2013
پارتی‌‌و یه‌كێتی یه‌كتر به‌دواخستنی هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكان تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن
Sunday, April 21, 2013
چوار ساڵ به‌سه‌ر دامه‌زراندنی ڕادیۆی گۆڕان تێده‌په‌رێت
Saturday, April 20, 2013
مه‌سعود بارزانی دواخستنی هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكان ده‌خاته‌ئه‌ستۆی برازاكه‌ی
Sunday, April 21, 2013
بارزانی له‌گه‌ڵ وه‌زیرو نوێنه‌رانی كورد له به‌غداد كۆده‌بێته‌وه
Saturday, April 20, 2013
هه‌واڵی زیاتر
ڕێكخراوی ته‌موز: لیسته‌كه‌ی مالكی له پارێزگای زیقار یه‌كه‌مه
Sunday, April 21, 2013
مالكی: مانگی داهاتو هه‌ڵبژاردن له ئه‌نبار و نه‌ینه‌وا به‌رێوه‌ده‌چێت
Saturday, April 20, 2013
مالكی: لێپێچینه‌وه له‌و كه‌سانه ده‌كه‌ین فشار ده‌خه‌نه سه‌ر كۆمسیۆن
Sunday, April 21, 2013
زیاد تاریق عه‌زیز: چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی باوكم هی سێ ساڵ له‌مه‌وبه‌ره
Saturday, April 20, 2013
له دوێنێوه سه‌دان خۆپیشانده‌ر له‌لایه‌ن سوپاوه ده‌ستبه‌سه‌ركراون
Saturday, April 20, 2013
عه‌لاوی: كۆبونه‌وه‌ی هه‌لێر-نه‌جه‌ف گۆڕانكاری سیاسی دروست ده‌كات
Saturday, April 20, 2013
هه‌واڵی زیاتر
كۆمسیۆن: ئه‌مڕۆ ئه‌نجامی به‌رایی هه‌ڵبژاردنه‌كه راده‌گه‌یه‌نرێت
Monday, April 22, 2013
به ڤیدیۆ...یه‌كه‌مین ساته‌كانی بومه‌له‌رزه‌كه‌ی چین
Sunday, April 21, 2013
به هۆی بومه‌له‌رزه‌كه‌وه 250 كه‌س كوژراون و 11 هه‌زار كه‌سیش بریندارن
Monday, April 22, 2013
مورسی: شۆڕی میسر شۆڕشی برسییه‌كان نه‌بوو
Sunday, April 21, 2013
چه‌كدارانی ئه‌سه‌د سه‌دان كسیان له كوشتارگه‌یه‌كدا قه‌تڵو عام كرد
Monday, April 22, 2013
پۆلیسی فیدراڵی ئه‌مریكا له‌رێگای روسیاوه ئاگاداری دۆسیه‌ی گومانلێكراوه‌كانی قه‌قینه‌وه‌كه، بووه
Sunday, April 21, 2013
هه‌واڵی زیاتر
ڤیدیۆ...كاتژمێره زیره‌كه‌كه‌ی گۆگڵ
Saturday, April 20, 2013
مایكرۆسۆفت ئێكس بۆكسێكی نوێ ده‌خاته بازاڕه‌وه
Wednesday, April 10, 2013
بیستهه‌مین وێبگه‌ڕی كۆمپانیای موزیلا بڵاوكرایه‌وه
Wednesday, April 10, 2013
شێوازی خه‌وتن كاریگه‌ری له‌سه‌ر دووگیان هه‌یه
Wednesday, April 3, 2013
هه‌واڵی زیاتر
دوو مانگ دوای مردنه‌كه‌ی ته‌رمی پاشای كه‌مبودیا له ڕێوره‌سمێكی تایبه‌تدا سوتێنرا
Tuesday, February 5, 2013
دۆخی ته‌ندروستی بوشی باوك له مه‌ترسیدایه
Thursday, December 27, 2012
دوای 18 رۆژ ماندێلا نه‌خۆشخانه‌ی به‌جێهێشت
Thursday, December 27, 2012
رۆبه‌رت موگابی سه‌رۆكی ولاتی زیمبابۆی
Saturday, September 1, 2012
هه‌واڵی زیاتر
كینگداو هایوان...درێژترین پردی ئاوی له جیهاندا
Tuesday, April 16, 2013
گۆڕستانێكی مرۆیی له قوڵایی ده‌ریادا
Wednesday, April 10, 2013
كلتوری گه‌لان
ئافره‌ته زه‌رافه‌ییه‌كان له تایله‌ند
Tuesday, April 9, 2013
توێژینه‌وه‌یه‌ك: له ژیاندا پیاوان دڵخۆشترن له ژنان
Sunday, April 7, 2013
هه‌واڵی زیاتر
KNN Frequencies:
Nilesat: 10892 H 3/4 S.R = 27500 Hotbird: 12380 V 27500
Printing House
Wusha
Sbeiy
Rozhnama
سهرهتا
|
دهرباره
|
کوردستان
|
عیراق
|
خۆرههڵاتی ناوهڕاست
|
جیهان
|
وهرزشی
ئابوری
|
زانستی
|
ئهرشیف
|
بهرنامهکان
|
راپۆرت
|
په‌یوه‌ندی
Email:
[email protected]
Copyright © 2008 KNN and Wusha Corp. All rights reserved.