محه‌مه‌د سیاد به‌ڕڕی دیكتاتۆری سه‌ربازی سۆماڵ
به‌ڕڕی له ساڵی 1919 له خێزانێكی كۆچه‌ری له ویلایه‌تی ئۆگادینی سۆماڵ له دایك بووه. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له ته‌مه‌نی 10 ساڵیدا دایك و باوكی مردوون، هه‌ر له‌منداڵیه‌وه به هه‌تیوی گه‌وره بووه. به‌ڕڕی دوای ته‌واوكردنی خوێندنی سه‌ره‌تایی رویكردۆته مه‌قادیشۆی پایته‌خت. دوای خوێندنی ناوه‌ندی چۆته ریزی پۆلیسی ئیتاڵیه‌وه، چونكه ئه‌و كاته سۆماڵ له‌ژێر داگیركاری سوپای ئیتاڵیادا بوو. له ساڵی 1960 كاتێك سۆماڵ سه‌ربه‌خۆیی به‌ده‌ست هێنا به‌ڕڕی پله‌كه‌ی به‌رزكرایه‌وه بۆ جێگری فه‌رمانده‌ی سوپا له سوپای سۆماڵ. له 1960ه‌كاندا دوای ئه‌وه‌ی به‌ڕڕی به‌شداری له مه‌شقێكی هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌فسه‌رانی سۆڤێت ده‌كات، ده‌بێته داكۆكیكارێك له حوكمی ماركسی له شێوازی سۆڤێت. باوه‌ڕی به حكومه‌تی سۆشیالیستی بوو، هه‌ستێكی نه‌ته‌وایه‌تی به‌هێزیشی هه‌بوو.
له ساڵی 1969دا دوای كوژرانی عه‌بدولره‌شید عه‌لی شارماركی دووه‌م سه‌رۆك كۆماری هه‌ڵبژێردراوی سۆماڵ له‌سه‌ر ده‌ستی یه‌كێك له پاسه‌وانه‌كانی ، سوپا له 21 ی ئۆكتۆبه‌ری ئه‌وساڵه‌دا و دوای یه‌ك رۆژ له مه‌راسیمی ناشتنی شارماركی كۆده‌تایه‌كی سپی به‌رپا ده‌كات و به‌ڕڕی كه ئه‌وكاته فه‌رمانده‌ی سوپا بوو ده‌كرێته سه‌رۆك كۆماری سۆماڵ و له‌لایه‌ن ئه‌نجومه‌نی شۆڕشی باڵاوه به‌سه‌رۆكایه‌تی به‌ڕڕی و چه‌ند ئه‌فسه‌رێكی بالاَ حكومه‌تی نوێی سۆماڵ به‌ڕێوه‌ده‌برێت و ناوی ولاته‌كه‌ش له كۆماری سۆماڵه‌وه ده‌گۆڕێت بۆ كۆماری دیموكراتی سۆماڵ. ئه‌نجومه‌نه‌كه به‌سه‌رۆكایه‌تی به‌ڕڕی هه‌ڵمه‌تێكی ده‌سگیركردنی ئه‌ندامانی حكومه‌تی پێشوی ده‌ستپێكرد و پارته سیاسیه‌كانی قه‌ده‌غه‌كرد و په‌رله‌مان و دادگای باڵای هه‌ڵوه‌شانده‌وه و ده‌ستوری هه‌ڵپه‌سارد. به‌ڕڕی ئه‌و كاته‌ی له‌سه‌ر حوكم بوو نازناوی هه‌ڤاڵ سیادی له‌خۆینا و زۆربه‌ی پۆسته گرنگه‌كانی وولاتی خسته ژێر چنگی خۆیه‌وه وه‌ك , سه‌رۆكی ده‌وڵه‌ت و فه‌رمانده‌ی سوپا و سه‌رۆكی حیزبی ده‌سه‌ڵاتدار و سه‌رۆكی دادگای باڵا و سه‌رۆكی لژنه‌ی ئه‌منی وبه‌رگری له پارتی فه‌رمانڕه‌وا و ده‌سه‌ڵاتی هه‌بوو هه‌ر بڕیارێك رابگرێت كه له ئه‌نجومه‌نه‌كانی ده‌وڵه‌ته‌وه ده‌رده‌چون. له 70كان و 80 كانی سه‌ده‌ی رابردوودا به‌ڕڕی له‌پێناوی قایمكردنی ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی كۆمه‌ڵێك پرۆژه‌ی گرنگی له ولاتدا جێبه‌جێ كرد وه‌ك راكێشانی رێگای نێوان شاره‌كان و پرۆژه‌ی ناشتنی نه‌مام و دامه‌زراندنی كارگه‌ی گه‌وره له شاره‌كاندا و گرنگیدان به كشتوكاڵ و ئاودێری به‌جۆرێك و راكێشانی هێڵی نوێی كاره‌با بۆ شار و شارۆچكه‌كان و بوژاندنه‌وه‌ی ژێرخانی ئابوری ولات و بوژانه‌وه‌ی بازرگانی له‌گه‌ڵ ولاتانی ده‌ره‌وه. بۆیه‌كه‌مجار له‌سه‌ر ده‌ستی به‌ڕڕی زمانی سۆماڵی كه ئه‌وكاته ته‌نیا زاره‌كی بوو كرا به نوسین و زمانی سۆماڵی لێنرا. سۆماڵ به‌سه‌ر چه‌ند ناوچه‌یه‌كی جیاجیادا دابه‌ش ببوو كه هه‌ریه‌كه‌یان له‌لایه‌ن خێڵێكه‌وه حوكم ده‌كرا، محه‌مه‌د سیاد به‌ڕڕی هه‌وڵیدا به‌هێزی چه‌كداری هه‌موویان بخاته ژێر ركێفی یه‌ك ده‌سه‌ڵاته‌وه و له‌مه‌شدا هه‌ر خێڵێك به‌ره‌نگای بوبێته‌وه قه‌تڵوعامی كردووه. سه‌رباری ئه‌وه‌ش به‌ڕڕی باوه‌ڕی به سۆماڵی گه‌وره هه‌بوو كه بریتی بێت له ناوچه‌ی ئۆگادینی ئه‌سیوبیا و جیبۆتی و ئه‌و ناوچانه‌ی ئه‌فریقا كه به‌ڕه‌گه‌ز سۆماڵیه‌كانی لێنیشته‌جێن. له پێناو جێبه‌جێكردنی ئه‌م سیاسه‌ته‌شدا سوپای سۆماڵ په‌لاماری ناوچه‌ی ئۆگادینی ئه‌سیوپیای داو داگیری كرد، به‌ڵام دواتر به‌یارمه‌تی یه‌كێتی سۆڤێت و كوبا ،سوپای سۆماڵ له ناوچه‌كه وه‌ده‌رنرا و ناكۆكی كه‌وته نێوان سۆڤێت و سۆماڵه‌وه و سۆڤێت هه‌موو هاوكاریه‌كانی بۆ سۆماڵ راگرت. به‌ڕڕی ناچاربوو روو بكاته خۆراواو ئه‌مریكا. له كۆتایی 80كاندا ئه‌مریكا ساڵانه 100 ملیۆن دۆلار هاوكاری ئابوری و سه‌ربازی حكومه‌ته‌كه‌ی محه‌مه‌د سیاد به‌ڕڕی ده‌كرد. شكستی به‌ڕڕی له ئه‌سیوپیا پێگه‌ی ده‌سه‌لاته‌كه‌ی لاواز كرد و رێگه‌ی خۆشكرد بۆ یاخیبوونی چه‌ند خێلێك كه‌پێشتر له‌لایه‌ن ده‌سه‌لاته‌وه په‌راوێزخرابوون. له‌ساڵی 1991دا گروپه نه‌یاره‌كان توانیان مه‌قادیشۆی پایته‌خت بگرن و به‌ڕڕی له‌سه‌ر حوكم لابه‌رن و سه‌رۆكێكی نوێ بۆ ولات دابنێن.
له‌ماوه‌ی 21 ساڵی حوكمكردنیدا محه‌مه‌د سیاد به‌ڕی چه‌ندین تاوانی دژ به خه‌ڵكی مه‌ده‌نی و نه‌یاره سیاسیه‌كانی ئه‌نجامدا. به‌گوێره‌ی راگه‌یاندنێكی رێكخراوی به‌رنامه‌ی گه‌شه‌پێدانی سه‌ربه نه‌ته‌وه یه‌كگرتوه‌كان ،رژێمه‌كه‌ی به‌ڕڕی یه‌كێك له خراپترین تۆماره‌كانی مافی مرۆڤی له ئه‌فریقا هه‌بوو.به‌گوێره‌ی راپۆرتێكی رێكخراوی لێبوردنی نێوده‌وڵه‌تی ده‌زگای ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی سه‌ربه حكومه‌ته‌كه‌ی به‌ڕڕی چه‌ندین شیچوازی كوشتن و ئه‌شكه‌نجه‌دان و ده‌ستدرێژی سێكسی پیاده‌كردووه.
به‌ڕڕی له 2ی كاننونی دووه‌می 1995 له تاراوگه له نایجیریا كۆچی دوایی كرد و تۆمارێكی بۆخۆی له ریزی خراپترین دیكتاتۆره‌كانی جیهان به‌جێهێشت.
24/04/2012
کوردستان
عێراق
جیهان
" نوێنه‌رانی كورد له كۆمسیۆن چییان كردوه؟"
په‌رله‌مانتارێك: ده‌سه‌ڵاتی كوردی به‌رپرسه له نه‌هاتنه‌وه‌ی ناوی كوردان
Sunday, April 21, 2013
هه‌ڵبژاردنی ناوخۆیی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان: 16 هه‌زار هه‌ڵسوڕاو مافی ده‌نگدانیان هه‌یه‌‌و1200 كاندید تۆماركراون
Saturday, April 20, 2013
پارتی‌‌و یه‌كێتی یه‌كتر به‌دواخستنی هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكان تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن
Sunday, April 21, 2013
چوار ساڵ به‌سه‌ر دامه‌زراندنی ڕادیۆی گۆڕان تێده‌په‌رێت
Saturday, April 20, 2013
مه‌سعود بارزانی دواخستنی هه‌ڵبژاردنی پارێزگاكان ده‌خاته‌ئه‌ستۆی برازاكه‌ی
Sunday, April 21, 2013
بارزانی له‌گه‌ڵ وه‌زیرو نوێنه‌رانی كورد له به‌غداد كۆده‌بێته‌وه
Saturday, April 20, 2013
هه‌واڵی زیاتر
ڕێكخراوی ته‌موز: لیسته‌كه‌ی مالكی له پارێزگای زیقار یه‌كه‌مه
Sunday, April 21, 2013
مالكی: مانگی داهاتو هه‌ڵبژاردن له ئه‌نبار و نه‌ینه‌وا به‌رێوه‌ده‌چێت
Saturday, April 20, 2013
مالكی: لێپێچینه‌وه له‌و كه‌سانه ده‌كه‌ین فشار ده‌خه‌نه سه‌ر كۆمسیۆن
Sunday, April 21, 2013
زیاد تاریق عه‌زیز: چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی باوكم هی سێ ساڵ له‌مه‌وبه‌ره
Saturday, April 20, 2013
له دوێنێوه سه‌دان خۆپیشانده‌ر له‌لایه‌ن سوپاوه ده‌ستبه‌سه‌ركراون
Saturday, April 20, 2013
عه‌لاوی: كۆبونه‌وه‌ی هه‌لێر-نه‌جه‌ف گۆڕانكاری سیاسی دروست ده‌كات
Saturday, April 20, 2013
هه‌واڵی زیاتر
كۆمسیۆن: ئه‌مڕۆ ئه‌نجامی به‌رایی هه‌ڵبژاردنه‌كه راده‌گه‌یه‌نرێت
Monday, April 22, 2013
به ڤیدیۆ...یه‌كه‌مین ساته‌كانی بومه‌له‌رزه‌كه‌ی چین
Sunday, April 21, 2013
به هۆی بومه‌له‌رزه‌كه‌وه 250 كه‌س كوژراون و 11 هه‌زار كه‌سیش بریندارن
Monday, April 22, 2013
مورسی: شۆڕی میسر شۆڕشی برسییه‌كان نه‌بوو
Sunday, April 21, 2013
چه‌كدارانی ئه‌سه‌د سه‌دان كسیان له كوشتارگه‌یه‌كدا قه‌تڵو عام كرد
Monday, April 22, 2013
پۆلیسی فیدراڵی ئه‌مریكا له‌رێگای روسیاوه ئاگاداری دۆسیه‌ی گومانلێكراوه‌كانی قه‌قینه‌وه‌كه، بووه
Sunday, April 21, 2013
هه‌واڵی زیاتر
ڤیدیۆ...كاتژمێره زیره‌كه‌كه‌ی گۆگڵ
Saturday, April 20, 2013
مایكرۆسۆفت ئێكس بۆكسێكی نوێ ده‌خاته بازاڕه‌وه
Wednesday, April 10, 2013
بیستهه‌مین وێبگه‌ڕی كۆمپانیای موزیلا بڵاوكرایه‌وه
Wednesday, April 10, 2013
شێوازی خه‌وتن كاریگه‌ری له‌سه‌ر دووگیان هه‌یه
Wednesday, April 3, 2013
هه‌واڵی زیاتر
دوو مانگ دوای مردنه‌كه‌ی ته‌رمی پاشای كه‌مبودیا له ڕێوره‌سمێكی تایبه‌تدا سوتێنرا
Tuesday, February 5, 2013
دۆخی ته‌ندروستی بوشی باوك له مه‌ترسیدایه
Thursday, December 27, 2012
دوای 18 رۆژ ماندێلا نه‌خۆشخانه‌ی به‌جێهێشت
Thursday, December 27, 2012
رۆبه‌رت موگابی سه‌رۆكی ولاتی زیمبابۆی
Saturday, September 1, 2012
هه‌واڵی زیاتر
كینگداو هایوان...درێژترین پردی ئاوی له جیهاندا
Tuesday, April 16, 2013
گۆڕستانێكی مرۆیی له قوڵایی ده‌ریادا
Wednesday, April 10, 2013
كلتوری گه‌لان
ئافره‌ته زه‌رافه‌ییه‌كان له تایله‌ند
Tuesday, April 9, 2013
توێژینه‌وه‌یه‌ك: له ژیاندا پیاوان دڵخۆشترن له ژنان
Sunday, April 7, 2013
هه‌واڵی زیاتر
KNN Frequencies:
Nilesat: 10892 H 3/4 S.R = 27500 Hotbird: 12380 V 27500
Printing House
Wusha
Sbeiy
Rozhnama
سهرهتا
|
دهرباره
|
کوردستان
|
عیراق
|
خۆرههڵاتی ناوهڕاست
|
جیهان
|
وهرزشی
ئابوری
|
زانستی
|
ئهرشیف
|
بهرنامهکان
|
راپۆرت
|
پهیوهندی
Email:
[email protected]
Copyright © 2008 KNN and Wusha Corp. All rights reserved.